مقدمه
نقشه‌برداری به عنوان یکی از مهم‌ترین مراحل انجام یک پروژه عمرانی، نقش بسزایی در خروجی نهایی کار دارد؛ لذا صرف هزینه‌های لازم جهت انجام درست و اصولی آن نه تنها کیفیت پروژه را بالا خواهد برد، بلکه ضمن کم کردن دردسرهای ساخت، اشتباهات و خرابی‌ها در حین انجام کار و پس از اتمام پروژه، تاثیر بسیار زیادی در عدم اتلاف هزینه و زمان خواهد داشت.
به طور کلی از طرفی هر ساله در اواسط سال سازمان برنامه و بودجه کشور تعرفه هزینه نقشه‌برداری را بر اساس خدمات مورد نظر ارائه می‌کند(که البته شامل خدمات خرد نظیر متراژ مساحی زراعی و مسکونی، آکس ستون و غیره نمی‌شود)؛ و از طرف دیگر نیز عوامل دیگری در عمل در تعیین میزان بهینه هزینه نقشه‌برداری دخلیند؛ مواردی همچون ابزار مورد استفاده، برخورداری کارشناس نقشه بردار از پروانه نظام مهندسی، مساحت زمین و غیره که هر کدام یک فاکتور تعیین‌کننده محسوب می‌گردند.
با ما همراه باشید تا در ادامه ضمن بررسی این موارد اساسی و فاکتورها، دید بهتری از موضوع پراهمیت هزینه نقشه‌برداری در اختیار شما قرار دهیم.
فهرست مطالب
انواع نقشه‌برداری
یکی از عوامل اصلی در تعیین هزینه نقشه‌برداری، ماهیت پروژه است که به همین دلیل نیز ابتدا بهتر است قبل از توضیح در خصوص دیگر عوامل تاثیرگذار بر هزینه نقشه‌برداری، به طور خلاصه برخی از انواع نقشه‌برداری شرح دهیم:
- نقشه‌برداری ثبت: برای تعیین حدود اراضی ملکی و در حیطه املاک بکار گرفته می‌شود.
- نقشه‌برداری شهری: جهت تهیه و پیاده‌سازی برنامه‌های جامع شهری و روستایی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- نقشه‌برداری نظامی: برای تهیه نقشه‌های نظامی با هدف تعیین نقاط استراتژیک و مهم در راستای اهداف نظامی بکار گرفته می‌شود.
- نقشه‌برداری هیدروگرافی: به منظور بدست آوردن عمق دریاها و رودخانه‌ها برای ایجاد اسکله، عبور و مرور کشتی‌ها و زیردریایی‌ها و خطوط لوله نفت و گاز و غیره استفاده می‌شود.
- نقشه‌برداری زیرزمینی: برای برداشت و یا پیاده‌سازی نقشه معادن و تونل‌ها قابل استفاده است.
- جی‌آی‌اس: سامانه اطلاعات جغرافیایی
- فتوگرامتری: استفاده از عکس‌برداری هوایی، ماهواره‌ای و یا زمینی برای برای تهیه نقشه.
- کاداستر: نقشه‌برداری ثبتی که ارزش حقوقی دارد.
تعرفه نقشه‌برداری
همانطور که پیش‌تر نیز اشاره شده، این تعرفه توسط سازمان برنامه و بودجه کشور تعیین شده و به سازمان نقشه‌برداری ارائه می‌گردد. ضمن بررسی این تعرفه‌ها که سالانه ارائه می‌گردند، شما علاوه بر توضیحات اولیه می‌توانید تحت عناوین زیر، جزئیات مربوط به تعرفه را مشاهده نمایید:
- ردیف شماره هر آیتم و شرح خدمات
- هدف از خدمات ارائه شده
- دستورالعمل‌های مورد استفاده
- کلیات مراحل اجرا
- دقت نتایج
- مدارک و مراحل تحویلی
- بهای هر منطقه
- توضیحات
در قسمت دستور‌العمل‌ها در صفحات به نکات بسیار مهمی اشاره شده که بسته به شرایط شما می‌توانند در کاهش و یا افزایش هزینه نقشه‌برداری تاثیر داشته باشند پس به عنوان کارفرما لازم است که به دقت آنها را مطالعه نمایید. نهایتا شما بایستی پس از برآورد کلی تعرفه، آنها را در ضریب منطقه‌ای ضرب نمایید(البته هزینه‌های ثابت نظیر تجهیز کارگاه نباید در این ضریب ضرب شوند). لازم به ذکر است که ضریب منطقه‌ای در واقع ضریبی است که بسته به محل انجام نقشه‌برداری تعیین شده که جدول آن در تعرفه مذکور موجود است.
نوع پروژه و مساحت زمین
یکی از مسائل مورد اهمیت در انتخاب نوع ابزار، متودها و نحوه انجام نقشه‌برداری، نوع پروژه‌ای که شما قصد انجام آن را دارید که این موضوع در کنار دیگر موارد، بیش از هر چیز از دید مساحت حائز اهمیت است. به عنوان مثال، در زمانی که شما قصد برداری نقشه‌برداری نظامی و یا نقشه‌برداری مسیر را داشته باشید، ضمن در نظر گرفتن مواردی همچون کرویت زمین، وجود آب، کوه و غیره پروژه با پیچیدگی‌های متعددی روبرو خواهد شد که در این صورت بایستی از متودهای مختلفی نظیر فراتابی نقشه، سامانه GIS، فوتوگرامتری و غیره استفاده نمایید که هر کدام به نوبه خود باعث افزایش هزینه نقشه‌برداری خواهند شد.
اما در هنگام انجام نقشه‌برداری ثبتی که جهت بدست آوردن محدوده اراضی و مساحت زمین‌های ملکی در حوزه املاک صورت گرفته و یا نقشه‌برداری ساختمانی که هدف اصلی آن بعضا پیشبرد یک پروژه ساختمانی است، کارفرما با پیچیدگی کمتر و به تبع آن هزینه نقشه‌برداری کمتری نیز روبرو خواهد بود.
نحوه دریافت هزینه نقشه‌برداری
بسته به نوع پروژه و فرد و یا شرکت نقشه‌برداری که قصد همکاری با ایشان را دارید، نحوه دریافت هزینه می‌توانند متفاوت باشد؛ اما در روال معمول کارشناس پس از هر بار مراجعه جهت نقشه‌برداری و اصطلاحا به صورت ایستگاهی هزینه را دریافت می‌کند. در چنین شرایطی کارفرما بایستی ضمن ارائه حداکثر اطلاعات اولیه موجود به فرد کارشناس و قید کردن شرایط خود در قرارداد، تا حد ممکن از مراجعه چندین باره وی جهت نقشه‌برداری جلوگیری نماید.
ابزار نقشه‌برداری
نقشه‌برداری را می‌توان یک فرآیند ابزار محور دانست؛ به ترتیبی که کارشناس مربوطه بایستی ضمن در نظر گرفتن نوع پروژه ابزار مناسب را جهت انجام کار برداشت یا همان اندازه‌گیری انتخاب کند؛ ابزاری که از جمله آنها می‌توان به ترازیاب، پهباد، توتال استیشن، جی‌پی‌اس، تئودولیت و غیره اشاره نمود که در این قسمت به بررسی آنها خواهیم پرداخت.
- ترازیاب(نیوو): ترازیاب‌ها ضمن نصب بر روی یک سه‌پایه، برای اندازه‌گیری نقاط مختلف زمین به نسبت یک نقطه ثابت نظیر ساختمان استفاده می‌گردد و به نیولمان نیز معروف است. این کار یک فرآیند مجزا و پیچیده می‌باش هزینه انجام آن بایستی بر اساس تعرفه سازمان نقشه‌برداری بدست آید که بر اساس تعرفه 1402 که تا اواسط 1403 نیز معتبر است، در تمام قراردادهای خدمات نقشه‌برداری که شامل عملیات زمینی و صحرایی باشد، هزینه ترازیابی دقیق درجه 1، درجه 3 و اجرایی(برای واحد کیلومتر) به ترتیب زیر است که هزینه نهایتا در ضریب منطقه‌ای ضرب خواهد شد:
ترازیابی درجه 3 برای دشت: 20،439،000 ریال
ترازیابی درجه 3 برای تپه ماهور: 22،356،800 ریال
ترازیابی درجه 3 برای کوهستان: 22،858،200 ریال
ترازیابی دقیق درجه 1 برای دشت: 35،349،500 ریال
ترازیابی دقیق درجه 1 برای تپه ماهور: 46،852،200 ریال
ترازیابی دقیق درجه 1 برای کوهستان: 69،857،600 ریال
ترازیابی اجرایی برای دشت: 15،361،300 ریال
ترازیابی اجرایی برای تپه ماهور: 17،279،200 ریال
ترازیابی اجرایی برای کوهستان: 19،780،600ریال
ترازیابی اجرایی برای کوهستان سخت: 23،767،800 ریال
ترازیابی اجرایی برای کوهستان خیلی سخت: 29،881،500 ریال
- تئودولیت: دوربین تئودولیت که به آن دوربین مهندسی و یا دوربین زاویه‌سنج نیز گفته می‌شود، وسیله‌ای برای اندازه‌گیری زاویه‌های افقی و عمودی محسوب می‌گردد. دوربین‌های تئودولیت قابلیت انجام محاسبات را نداشته و کارشناس بایستی محاسبات را به صورت دستی انجام داده و وارد کند. باتوجه به قدیمی‌تر بودن و پایین‌تر بودن کارایی این دوربین‌ها به نسبت دوربین توتال استیشن، معمولا هزینه نقشه‌برداری کمتری دارند.
- دوربین‌های توتال استیشن: این دوربین که به آن دوربین مساحی نیز گفته می‌شود در انجام کارهایی نظیر تهیه نقشه‌های کاداستر، برداشت و ترسیم نقشه‌های توپوگرافی، جمع‌آوری اطلاعات برای پروژه‌های راهسازی و غیره کاربرد دارد. در واقع توتال استیشن را می‌توان یک تئودولیت دانست که علاوه بر اندازه‌گیری زوایا، به طور همزمان قابلیت اندازه‌گیری فواصل را نیز دارد و باتوجه به برخورداری از نمایشگر، امکان نمایش و ذخیره‌سازی داده‌ها را داشته که به همین دلیل نیز استفاده از آن از تئودولیت گران‌تر می‌باشد.
- GPS: این وسیله با استفاده از سیگنال ماهواره‌ها اطلاعات و مختصات هر نقطه را به شما نشان خواهد داد. دستگاه‌های GPS به کارشناس این امکان را خواهند داد تا مواردی همچون میزان عملیات خاک‌برداری، مسافت و غیره را بدون به نیاز به دیگر دستگاه‌ها محاسبه نمایند و نه تنها این امر سرعت کار را افزایش خواهد داد، بلکه باتوجه به سهولت کاربری، کاربردهای فراوان و هزینه کمتر به نسبت دیگر دستگاه‌ها، نهایتا یک وسیله مقرون به صرفه از لحاظ هزینه نقشه‌برداری محسوب می‌گردد.
- پهباد: یکی از ابزارهایی که در چند وقت اخیر در نقشه‌برداری مورد استفاده قرار می‌گیرد، پهباد است. این وسیله می‌تواند در تهیه نقشه‌های مقیاس بزرگ به خصوص در جاهایی که موانعی همچون ساختمان‌ها وجود دارند، تهیه نقشه‌های توپوگرافی، معادن و غیره بکار برده شوند. بطور کلی هزینه و تعرفه استفاده از پهباد بر اساس ماهیت پروژه، ضریب سختی جغرافیایی، مساحت، نوع توپوگرافی منطقه و غیره متفاوت است که عموم این موارد در تعرفه ارائه شده از سوی سازمان نقشه‌برداری مشخص شده و در مواردی نظیر وسعت پروژه نیز کارشناس مربوطه باتوجه به شرایط در این خصوص نظر خواهد داد.
نیاز کارشناس نقشه‌بردار به برخورداری از پروانه نظام مهندسی
در برخی از پروژه‌ها کارفرمایان بعضا برای کاهش هزینه نقشه‌برداری از افرادی استفاده می‌کنند که دارای پروانه نظام مهندسی نمی‌باشند. هرچند که انجام این کار در ظاهر و در ابتدا ممکن است باعث کاهش هزینه‌ها گردد، اما در ادامه علاوه بر ایجاد مشکلات حقوقی، می‌تواند مشکلات فنی بسیاری نیز در خلال کار ایجاد کند؛ مشکلاتی که حتی ممکن است تا زمان مراحل پایانی پروژه تشخیص داده نشوند که این امر هزینه‌ها را چندین برابر خواهد کرد. به عنوان مثال اشتباه در استفاده از شاقول، اشتباه در ستون گذاری و تجاوز به زمین همسایه از جمله مواردی هستند که می‌توانند تبعات سنگینی به همراه داشته باشند.
لذا لازم است که از مهندس نقشه‌بردار دارای حداقل پروانه اشتغال به کار مهندسی پایه 3 در نقشه‌برداری استفاده شود و همچنین در قرارداد نیز ذکر گردد که ایشان بایستی ضمن پذیرش مسئولیت در قبال اشتباهاتی که به وی مربوط می‌شوند، باید در مراحل مختلف بر فرآیند پروژه نظارت داشته باشند.
نیاز به کارشناس حقوقی و رسمی دادگستری
همانطور که در قسمت پیش نیز اشاره شد، مواردی از قبیل تجاوز به زمین همسایه و یا عدم تنظیم قرارداد صحیح با مهندسین می‌تواند منجر به مشکلات جدی و نتیجتا افزایش هزینه نقشه‌برداری گردد؛ لذا با در نظر داشتن این مسئله و همچنین باتوجه به این نکته که شما احتمالا فقط در مرحله ابتدایی به کارشناس حقوقی نیاز خواهید داشت، توصیه می‌شود تا ضمن مشورت و کمک گرفتن از ایشان از پرداخت هزینه‌های گزاف در آینده جلوگیری کنید.
در صورت هر گونه سوال جهت نقشه برداری می توانید با ما در ارتباط باشید. (تماس با ما)